Paja Jovanović među bečkim slikarima

Paja Jovanović je bio srpski slikar. Rođen je 16. juna 1859. godine u Vršcu, a umro je 30. novembra 1957. godine u Beču.

Zajedno sa Urošem Predićem bio je jedan od najznačajnijih predstavnika akademskog realizma u Srbiji.

Detinjstvo, mladost i školovanje

Paja Jovanović bio je najstariji sin Stevana Jovanovića, poznatog fotografa i trgovca, a imao je jednu sestru i petoro braće.

Još u ranim godinama pokazivao je sklonosti za crtanje i slikanje, što i nije bilo iznenađujuće jer je njegov otac takođe umeo lepo da slika.

Paja je učio sam da slika kopirajući crkvene slike, a već sa četrnaest godina upravo crkvi prodao je svoju prvu sliku.

To mu je to omogućilo da otputuje u Beč gde će studirati slikarstvo.

Paja Jovanović u Beču

Upis na bečku slikarsku Akademiju nije bio lak, jer Paja Jovanović nije imao završenu gimnaziju i bio je neodgovarajućeg uzrasta.

Zato je morao da završi obrazovanje i pohađa školu crtanja kod profesora Maholca (Malholds), koji je bio oduševljen njegovim talentom.

1877. godine u aprilu Paja Jovanović upisuje se na slikarski kurs bečke Akademije, a od oktobra postaje redovan student.

Odmah ga je zapazio veoma cenjen i dobar likovni pedagog Kristijan Gripenkerl (Christian Griepenkerl, 1839-1916.). Bilo je to ostvarenje životnih snova za mladog provincijskog umetnika.

U svojim memoarima koji su nastali u dubokoj starosti, zapisao je:

„Bečka Akademija umetnosti je bez sumnje od svih umetničkih škola najlepša i najbogatija u svetu…“

Paja Jovanović studije završava 21. jula 1880., ali svoje obrazovanje nastavlja na specijalnom kursu za istorijsko slikarstvo kod istog profesora.

U isto to vreme on odlazi na časove i kod profesora Leopolda Karla Milera (Leopold Karl Muller, 1834-1892.), veoma cenjenog slikara tog doba.

U klasi profesora Leopolda Karla Milera, Paja Jovanović bio je tri godine od 1880. do 1883. godine.

Na završnoj godišnjoj izložbi bečke Akademije Jovanović izlaže sliku pod nazivom „Ranjeni Crnogorac“ i prima drugu nagradu koja mu omogućuje stipendiju i dalje školovanje.

Ranjeni Crnogorac (1882.), ulje na platnu, 186×114cm, galerija Matice srpske u Novom Sadu

Sledeće godine izlaže kompozicije pod nazivom „Guslar“ i „Uči deda svog unuka“ i ponovo dobija nagradu i stipendiju.

Već tokom završnih godina studiranja, Paja Jovanović je prodavao svoje slike posredstvom bečkog trgovca umetničkim delima Mitkea (Miethke).

To je inače bio način na koji su se mladi bečki studenti izdržavali.

Profesionalna karijera

Kao dvadesetčetvorogodišnjak Paja Jovanović započeo je svoju profesionalnu slikarsku karijeru.

U to vreme on je imao dve opcije:
Da se vrati u rodni kraj, kao što je to uradio Uroš Predić, gde bi nastavio da slika.

Ili da ostane u evropskoj prestonici i bori se za karijeru akademskog umetnika, za šta se i odlučio.

U vremenskom periodu od 1884. do 1939. godine Paja Jovanović boravio je uglavnom po većim evropskim umetničkim metropolama.

Živeo je i radio u Londonu, Minhenu, Parizu i Beču gradeći internacionalnu umetničku karijeru akademskog slikara.

U saradnji sa engleskim galeristom Tomasom Valisom (Thomas Wallis), a preko bečke Akademije i profesora Leopold Karl Milera, Jovanović sklapa ugovor za londonsku Galeriju Frenč (French Gallery).

Obavezao se da slika teme iz života Crnogoraca, Hercegovaca i Albanaca, a radove je smeo da izlaže samo u Frenč galeriji.

1889. seli se u Pariz gde ostaje jedan kratak period te se ponovo vraća u Beč.

Paja Jovanović u Srbiji

Paja Jovanović bio je poznat i slavan u Srbiji. Njegove reprodukcije sa temama iz srpske istorije i narodnog života, bile su u skoro svakoj srpskoj kući.

1884. izabran je za dopisnog člana Srpskog učenog društva, a 1888. izabran je i za redovnog člana Srpske kraljevske akademije.

1908. godine dobija počasnu diplomu Ministarstva obrazovanja i kulture Austrije u Beču, a 1909. godine na izložbi u Salcburgu dobija državnu zlatnu medalju za kompoziciju „Furor Teutonicus“.

Seoba Srba (1896.), ulje na platnu, 190×126 cm, Narodni muzeju u Pančevu

27. marta 1917., u 58 godini, Paja se ženi svojim modelom Herminom Dauber (Hermine Dauber).

Godine tokom prvog svetskog rata Jovanović je proveo u Čelarevu na imanju Dunđerski, a porodici se odužio slikanjem portreta.

Pre samog Drugog svetskog rata odlazi u Beograd u kojem ostaje punih jedanaest godina, nakon čega se sa svojom ženom od 1950. godine vraća u Beč, gde ostaje do svoje smrti.