Vuk Stefanović Karadžić – život i rad u Beču

Iako se njegov grob od 1897. godine nalazi u porti Saborne crkve u Beogradu, Vuk Stefanović Karadžić je kao “izbeglica iz Turske” živeo i vrlo aktivno radio više od 50 godina u Beču.

U to vreme Beč je važio za jedan od najvažnijih kulturnih i političkih centara Evrope, a naročito je privlačio narode Zapadnog Balkana, koji su pod tadašnjom vlašću Habsburga ili već živeli tamo ili se sklanjali od najezde i širenja Osmanskog carstva na Balkanu.

Ko je bio Vuk Stefanović Karadžić?

Vuk je bio pisac, filolog i reformator srpske azbuke i pravopisa.

Rođen je 7. novembra 1787. godine u selu Tršić, nedaleko od Loznice. Preminuo je 7. februara 1864. godine u Beču.

Vuk je jedna od najznačajnijih ličnosti srpske kulture i književnosti prve polovine 19. veka.

Sve do 1813. godine Vuk je živeo u Srbiji.

Nakon sloma Prvog srpskog ustanka, on se seli, prvo u Zemun, a zatim u Beč, gde upoznaje je osamnaestogodišnju Anu Mariju Kraus (Anna Maria Kraus), ćerku bogatog trgovca kod koga je Vuk u tom periodu stanovao.

Brak sa Anom Kraus

Vuk se zaljubio u Anu i odlučio da je oženi. Imali su trinaestoro dece, od kojih je čak jedanaestoro umrlo u detinjstvu ili ranoj mladosti.

Milutin, Milica, Božidar, Vasilija, Sava Ruža, Amajlija, Aleksandrina i dvoje nekrštenih preminuli su veoma rano, a ćerka Mina i sin Dimitrije bili su sve što je ostalo nesrećnim roditeljima.

Ana je uglavnom decu odgajala sama jer je Vuk često putovao u Srbiju gde je sakupljao narodne umotvorine i istorijsku građu.

Iz njenih pisama da se zaključiti da ona nije ni želela da živi u Srbiji, te da su joj srpski običaji i način života bili veoma strani i čudni.

Narodni muzej Beograd – Jozef Krihuber

Život i rad u Beču

Jedan od prvih spisa koje je Vuk objavio u Beču bio je spis o propasti Prvog srpskog ustanka, što je privuklo pažnju cenzora Jerneja Kopitara.

Potaknut savetima Jerneja Kopitara Vuk je veliki deo svog života proveo sakupljajući narodne pripovetke, priče, pesme i poslovice.

Prvu zbirku narodnih pesama objavio je 1814. godine pod naslovom „Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica“. U njoj je štampano oko stotinu lirskih i šest epskih pesama.

Godine 1815. objavio je drugu zbirku pod naslovom „Narodna serbska pesnarica“ gde je napisao oko 100 lirskih i 17 epskih pesama.

To su bile pesme iz Srema i njegove okoline, te pesme koje su otpevali Tešan Podlugović i Filip Višnjić.

Kopitar je pesme preveo na nemački jezik, a izazvale su veliku pažnju uglednih nemačkih pisaca, poput Getea i braće Grim.

Tokom 1823. i 1824. godine objavio je još dve zbirke u Lajpcigu, a 1833. još jednu u Beču. Peta i šesta zbirka štampane su tek trideset godina kasnije zbog nedostatka novca.

Prvu zbirku pripovetki pod naslovom „Narodne srpske pripovijetke“ Karadžić je objavio 1821. godine u Beču. U njoj se našlo 12 pripovedaka i 166 zagonetki.

Novo izdanje pripovedaka koje je Vuk posvetio Jakobu Grimu štampano je 1853. godine u Beču. Ove zbirke je Vukova ćerka Mina sledeće godine prevela na nemački jezik.

Uporedo sa prikupljanjem pesama i pripovetki Vuk je beležio i narodne poslovice.

Mitropolit Stratimirović koji se nije slagao s njegovim idejama uspeo je da zaustavi izdavanje zbirke.

Ipak, 1836. godine u Cetinju je objavljena zbirka „Narodne srpske poslovice“, posvećena vladiki Petru Drugom Petroviću Njegošu.

Beleške o narodnim običajima i verovanjima Karadžić je integrisao i u svoj rečnik. Tumačenjima pojedinih reči dodavao je i bogate opise života u Srbiji i okolini.

Današnji izgled kuće u kojoj je živeo Vuk Stefanović Karadžić. Kuća se nalazi u ulici Marokkanergasse 3, u trećoj bečkoj opštini.

Na kući je postavljena tabla na kojoj dvojezično piše “Ovde je živeo, radio i umro Vuk Stefanović-Karadžić, tvorac srpskog književnog jezika i literature”.

Osim toga, kao učesnik Prvog srpskog ustanka prikupio je ogromnu građu o događajima koji su se odigrali u Srbiji sve do 1814. godine.

Događaje tokom vladavine kneza Miloša Obrenovića Vuk je opisao u knjizi „Miloš Obrenović knjaz Serbiju“ štampanoj 1828. godine.

Pisao je i istorijske monografije o poznatim ličnostima poput Hajduk Veljka Petrovića, Miloja Petrovića, Milenka Stojkovića, Petra Dobrnjca i Hadži Ruvima. Materijale o Prvom srpskom ustanku predao je nemačkom istoričaru Leopoldu Rankeu (Leopold von Ranke, koji ih je kasnije objavio u knjizi „Srpska revolucija“ („Die serbiche Revolution“).

Smrt Vuka Karadžića

Vuk Stefanović Karadžić je umro 7. februara 1864. godine u Beču.

Njegovi posmrtni ostaci prenesni su 12. oktobra 1987. godine u Beograd, te sahranjeni uz najviše državne počasti u porti Saborne crkve.

Sahranjen je pored Dosteja Obradovića.

Njegov jezik je zvanično usvojen kao književni jezik tek 1868. godine, četiri godine nakon Vukove smrti.

Iako hvaljen od strane uglednih evropskih filologa i književnika, a osporavan na ovim prostorima, Vuk Stefanović Karadžić zaslužan je za jednostavnost jezika i pisma kojim danas govorimo i pišemo.

Njegov filološki, etnografski i istorijski rad zadužio je mnoge generacije.

Zahvaljujući njemu mnoge istorijske činjenice, narodni običaji i verovanja sačuvani su od zaborava.

Koliki je ugled imao u svetu svedoči i činjenica da bio član Pruske akademije nauka i umetnosti.

Sarađivao je s brojnim nemačkim filolozima i književnicima, a već 1826. godine dobio je stalnu penziju od ruske države.

Spomenik Vuku Karadžiću nalazi se na adresi Rasumofskygasse 23, takođe u trećoj bečkoj opštini.

Nedavno je Zoran Ilić, šef odborničkog kluba Narodne partije Austrije u 22. bečkoj opštini pokrenuo inicijativu da jedna ulica u tom delu Beča dobije ime Vuka Stefanovića-Karadžića.

Vukova zadužbina

Godine 1987. na inicijativu Odbora za obeležavanje 200 godišnjice rođenja Vuka S. Karadžića osnovana je nevladina, samostalna narodna ustanova „Vukova zadužbina“.

Zadužbina se bavi svim oblastima narodnog života i stvaralaštva i to u duhu trajnih vrednosti Vukovog dela.

Osnivači su predstavnici Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) i druge značajne naučne, kulturne i obrazovne institucije i organizacije u Srbiji.

Bibliografija

Oblast jezika i narodne književnosti

• 1814. Mala prostonarodna slavenoserbska pjesnarica
• 1814, 1818. Srpska gramatika (1824. godine prevedena na nemački jezik)
• 1818, 1852. Srpski riječnik
• 1814,1815,1823,1833,1841,1845,1846,1862,1865,1866. Srpske narodne pjesme
• 1821, 1853. Srpske narodne pripovjetke
• 1827. Prvi srpski bukvar
• 1836, 1849. Srpske narodne poslovice kao i druge kao i one u običaj uzete riječi
• 1839, 1843, 1847. Odgovori Jovanu Hadžiću – Milošu Svetiću na njegove Sitnice jezikoslovne i Utuke
• 1845. Pisma Platonu Atanackoviću o srpskom jeziku i pravopisu
• 1847. Prevod Novoga zavjeta
  
  Oblast književne istorije i teorije
  
• 1817. O Vidakovićevom romanu
• 1820. O Ljubibratićevim prevodima
• O narodnim umotvorinama (u predgovorima pomenutih zbirki)
• O staroj srpskoj književnosti
  
  Etnografski radovi
  
• 1837. Crna Gora i Crnogorci
• 1867. Život i običaji naroda srpskoga
  
  Istorijski spisi
  
• 1826. Žitije Ajduk-Veljka Petrovića
• 1827. O staroj istoriji, turskoj vladavini, hajducima
• 1828. Prva godina srpskog vojevanja na daije
• 1828, 1832. O Milošu Obrenoviću
• 1829. Kao srpski Plutarh, ili žitija znatni Srbalja
• 1834. Druga godina srpskog vojevanja na daije
• 1844. Odgovor na laži i opadanja u „Srpskom ulaku“
• 1860. Praviteljstvujušči sovjet
  
  Oblast geografije i sociologije
  
• 1827. Geografičesko-statističesko opisanije Srbije
  
  Časopisi
  
• 1849. Kovčežić za istoriju, jezik i običaje
• 1826, 1827, 1828, 1829, 1834. Danica

Korišćeni tekstovi sa stranice https://biografija.org

Pročitajte o drugim znamenitim ličnostima sa prostora exYu koji su ostavili trag u istoriji Beča.